Áp thuế tự vệ phân bón: “Cuộc chơi” cho doanh nghiệp nội

Áp thuế tự vệ phân bón DAP là công cụ được Bộ Công Thương sử dụng để thiết lập 1 “cuộc chơi” bình đẳng có một vài công ty nội, đồng thời có tính chọn lọc tới sự thành bại của công cuộc phân phối vốn của Vinachem.

Áp thuế tự vệ và chuyện thoái vốn ở Vinachem

Phó thủ tướng Vương Đình Huệ vừa ký Quyết định 16/QĐ-TTg phê duyệt đề án tái cơ cấu Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) GĐ 2017-2020. Theo đó, Vinachem sẽ có vốn điều lệ 20.000 tỷ đồng, nhà nước sẽ chỉ còn nắm cổ phần chi phối 50%.

Theo đề án này, Vinachem sẽ thực hiện phân phối sạch vốn sau khi công ty hết lỗ, sản xuất kinh doanh có hiệu quả ở Công ty Cổ phần DAP – Vinachem (Hải Phòng), Công ty Cổ phần DAP số 2-Vinachem (Lào Cai), Đạm Ninh Bình và Đạm Hà Bắc. Bán vốn ở 4 công ty trên là 1 bài toán khó đối có Vinachem bởi đó là 4 trong số 12 dự án yếu kém, thua lỗ, phát triển chậm độ của Bộ Công Thương.

Riêng có DAP số 1 và DAP số 2, hai công ty này chìm trong gặp khó từ 2015 – 2017 do sức ép từ việc tranh giành có một vài loại phân DAP nhập khẩu, đặc thù từ phân khúc Trung Quốc.

Áp lực thoái vốn lớn song để phân phối được đã khó, phân phối được giá lại càng nan giải. Bài toán khó nhưng không phải không có lời giải. Sau 1 thời gian khá dài điều tra việc phân phối phá giá phân bón trên phân khúc, ngày 19/8, Bộ Công Thương đã chính thức tiến hành giải pháp tự vệ tạm thời đối có 1 số sản phẩm phân bón nhập khẩu vào Việt Nam. Theo đó, mức thuế tự vệ tạm thời là 1.855.790 đồng/tấn.

Biện pháp tự vệ tạm thời được tiến hành trong dao động thời gian không quá 200 ngày kể từ ngày có hiệu lực. Biện pháp này sẽ chấm dứt vào ngày 6/3/2018 hoặc Bộ Công Thương có chọn lọc áp thuế tự vệ chính thức.

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2016 Việt Nam nhập khẩu 4,15 triệu tấn phân bón, tương ứng 1,1 tỷ USD. Bộ Công Thương chuẩn bị, chi nhập khẩu phân bón trong năm 2017 tương đương có năm 2016 ở mức 1,1 tỷ USD. Thị trường nhập khẩu chính là từ Trung Quốc.

Việc tiến hành thuế tự vệ tạm thời được cho là 1 giải pháp cấp bách cứu ngành phân bón DAP trong nước ổn định sản xuất, tranh giành có hàng nhập khẩu. Ghi nhận trên phân khúc, ngay sau khi áp thuế, giá một vài loại phân bón NPK có giá dao động từ 530.000 đồng – 800.000 đồng/bao, tăng 30.000 – 90.000 đồng/bao so có vụ trước đó.

Về phía một vài công ty, tiến hành thuế tự vệ giống như “đũa thần” giúp một vài công ty này thoát khỏi “vũng lầy” ổn định tài chính, là cơ sở để thoái vốn thành công theo đề án của Chính phủ.

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, từ tháng 8/2017, Công ty Cổ phần DAP – Vinachem đã có lãi trong kỳ dao động 4 tỷ đồng, tháng 9/2017 ước lãi 6,766 tỷ đồng, chuẩn bị cuối năm 2017 có lãi lũy kế. Tuy nhiên DAP số 2 và Đạm Ninh Bình, Đạm Hà Bắc vẫn lỗ do gặp nhiều gặp khó về giá nguyên liệu cao, trong khi giá sản phẩm thấp và nhiều chính sách phân phối hàng chưa được tiến hành.

Ông Nguyễn Văn Thanh, Cụ trưởng Cục Hoá chất (Bộ Công Thương) cho rằng các năm qua một vài công ty DAP nội đã phải chịu nhiều sức ép như chi phí tài chính cao, phân bón Trung Quốc ồ ạt chiếm phân khúc trong nước có lượng lớn và giá thấp. Do đó, việc tiến hành giải pháp thuế tự vệ tạm thời có DAP được Bộ Công Thương nghiên cứu kỹ và triển khai, chắc chắn thích hợp có một vài cam đoan của WTO, bảo vệ nền sản xuất trong nước.

Ông Thanh nhấn mạnh, giai đoạn này một vài nhà máy DAP chủ yếu thuộc có nhà nước. Các nhà máy đã cơ sản xuất ổn định, đủ để cung cấp nhu cầu tiêu dùng trong nước, bởi thế việc tiến hành thuế tự vệ là hợp lý.

“Về lâu dài, việc áp thuế tự vệ sẽ tạo sự bình ổn phân khúc, giúp bảo vệ một vài công ty phân trong nước và người nông dân cũng được hưởng lợi”, ông Thanh nói.

Để người nông dân hưởng lợi

Ông Phạm Ngọc Hùng – Phó chủ tịch Quỹ Chống hàng giả Việt Nam, cho biết, khi tiến hành phòng vệ thương mại sẽ chắc chắn việc chống phân phối phá giá của nước ngoài vào Việt Nam, đặc thù là từ phía Trung Quốc, giúp phần nào bảo vệ ích lợi người tiêu dùng trong nước.

Theo đó, khi áp thuế tự vệ một vài nhà sản xuất trong nước sẽ được hưởng lợi, còn nhà nhập khẩu sẽ gặp gặp khó vì chi phí nhập cao hơn. Nhưng đối tượng cần quan tâm nhất theo ông Hùng đó là người nông dân.

Ông Hùng cho rằng, để việc áp thuế không gây ảnh hưởng lớn đến người nông dân thì một vài nhà sản xuất khi được Chính phủ hỗ trợ về cơ chế chống phân phối phá giá thì giữ nguyên chi phí hoặc hạ giá cho người tiêu dùng.

Thực tế áp thuế sẽ chỉ ảnh hưởng đến công ty sản xuất NPK bởi DAP là nguyên liệu cho sản xuất NPK. Vì vậy, nếu giá DAP cao thì chi phí sản xuất của công ty NPK sẽ nâng lên, song việc nâng giá NPK trên phân khúc rất gặp khó bởi vấp phải sự tranh giành của rất nhiều công ty NPK khác. Song giá NPK giai đoạn này trên phân khúc đang cao 1 một vàih cực kỳ phi lí đều trên 10.000 đồng/kg.

Hơn nữa, trên phân khúc giai đoạn này rất phong phú phân bón, nông dân có vô vàn sự chọn lọc nên không dùng DAP có thể dùng nhiều loại phân bón khác.

Ông Nguyễn Hạc Thúy, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam, phân tích, áp thuế tự vệ thương mại là tình thế, có tác dụng lớn có một vài công ty như Đình Vũ và Lào Cai. Song, muốn giải quyết triệt để vấn đề lợi ích cho cả công ty và nông dân thì phải sửa đổi Luật số 71/2014/QH13 sửa đổi, bổ sung 1 số điều của một vài luật về thuế. Vì tiến hành theo luật này đã vô tình làm một vài sản phẩm phân bón nhập khẩu đã rẻ càng rẻ hơn.

Thực tế đang có sự khác nhau giữa mức thuế VAT 0% và không phải chịu thuế VAT. Một khi nằm trong danh mục chịu thuế VAT (0% hay 5%), công ty vẫn là đối tượng chịu thuế nên phải kê khai thuế VAT đầu ra và được hoàn thuế VAT đầu vào.

Nếu thuế VAT giảm từ 5% còn 0%, công ty có thể giảm giá phân phối phân bón cho người tiêu dùng 5%. Nhưng có quy định phân bón không phải chịu thuế VAT, cả công ty và nông dân đều thiệt bởi công ty không được khấu trừ thuế VAT đầu vào và buộc phải tính vào chi phí sản phẩm, đẩy giá phân bón lên cao nên rất khó có thể tranh giành có hàng nhập khẩu.

Ông Thuý cho rằng, có thể thực hiện hai giải pháp song song vừa thực hiện giảm VAT về 0% và đồng thời hai nhà máy sản xuất DAP của Việt Nam phải nghiên cứu kỹ nâng chất lượng sản phẩm, bởi thế, cả công ty và người nông dân mới có lợi ích…

Bài viết liên quan