Những mạch ngầm giảm lãi suất

Năm 2017 rồi gần hết quý 1/2018 trôi qua, Chính phủ liên tục nêu định hướng phấn đấu giảm lãi suất cho vay trong các nghị quyết và chỉ thị. Trong quãng thời gian đây, mới duy nhất 1 lần Ngân hàng Nhà nước giảm rất nhẹ 0,25%/năm các lãi suất điều hành.

Ở 1 khía cạnh khác, phân khúc vẫn tự vận động và cân đối, thay vì chờ đợi có hay không các lát cắt trực tiếp và mạnh hơn từ nhà điều hành.

Qua năm 2017, 1 chuyển động lớn tự thân của nền kinh tế tiếp tục biểu hiện. GDP trở lại đà tăng trưởng cao, làm việc sản xuất kinh doanh sôi động hơn, thương mại xuất nhập khẩu hàng hóa mở rộng. Theo đây, nhu cầu chuyển nhượng, chi trả qua hệ thống ngân hàng tăng lên.

Điều đây biểu hiện, ở nhiều ngân hàng thương mại, tỷ trọng tiền gửi không kỳ hạn tăng lên rất mạnh. Báo cáo từ nhiều thành viên cho thấy, tỷ trọng này đã vượt trên 20% trong cơ cấu vốn huy động, thay vì chỉ dao động 10 – 15% nhiều năm trước.

Tiền gửi chi trả, tiền gửi không kỳ hạn gọi là vốn rẻ, vì lãi suất chỉ dao động 0,2 – 0,3%/năm. Riêng ở khía cạnh này, kinh phí huy động cũng đã giảm, vì các năm trước đa số đều áp 0,36%/năm.

Tỷ trọng tiền gửi không kỳ hạn tăng mạnh ở nhiều thành viên, có lãi suất rất thấp như trên, đã giúp hệ thống pha loãng bớt sức ép kinh phí huy động. Một mặt, nó tạo điều kiện để giữ hoặc cải thiện lãi biên (NIM) cho lợi nhuận; mặt khác, có tỷ trọng tăng lên, nó góp thêm phần bình ổn và tạo điều kiện giảm lãi suất cho vay.

Trong cơ cấu tiền gửi chi trả có kinh phí huy động thấp, nổi trội năm 2017 và đang tiếp tục biểu hiện là cấu phần tiền gửi ngân sách. Quy mô lớn của nó từng được Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia thống kê, cập nhật, gắn có tốc độ giải ngân đầu tư công chậm.

Tuy nhiên, không phải ngân hàng thương mại nào cũng có lợi thế lôi kéo được lượng lớn tiền gửi ngân sách, cũng như tăng lên mạnh được tỷ trọng tiền gửi không kỳ hạn. Để cân đối, có mạch ngầm thứ hai là kênh điều hòa trên phân khúc liên ngân hàng.

Thoạt tiên, như có tình trạng bất cập: lãi suất trên phân khúc liên ngân hàng chỉ các phần trăm, duy trì từ năm này qua năm khác, trong khi công ty và người dân vẫn phải vay có lãi suất cao hơn rất nhiều lần. Hay, mức độ thẩm thấu giữa hai phân khúc có vẻ kém.

Nhưng, như trên, phân khúc liên ngân hàng đâyng vai trò hồ điều hòa thanh khoản và nguồn vốn ngắn hạn cho hệ thống. Những thành viên có lợi thế tiền gửi chi trả, tiền gửi “giá rẻ” có thể san sẻ lợi ích có giá trên kênh này. Và nó cũng góp phần thẩm thấu gián tiếp sang lãi suất cho vay trên phân khúc chuyển nhượng có dân cư và công ty.

Có thể xem xét mức độ thẩm thấu trên qua cân đối nguồn của 1 ngân hàng thương mại điển hình.

Năm 2015, ở ngân hàng này, tỷ trọng nguồn vay trên liên ngân hàng chỉ ở mức 7,41% tổng huy động. Đến 2016, tỷ trọng đây tăng lên 14,69%. Đến 2017 đã tăng mạnh 89,07% để chiếm tỷ trọng tới 22,21%, ứng có diện tích 37,21 nghìn tỷ đồng.

Nếu theo cách huy động bình thường trên phân khúc 1 (dân cư và tổ chức kinh tế), 37,21 nghìn tỷ đồng trên chắc chắn sẽ phải chịu kinh phí lãi suất cao hơn nhiều. Nhưng nhờ kênh liên ngân hàng, kinh phí đã thấp hơn để có thể cải thiện NIM, hoặc thêm điều kiện để giảm lãi suất cho vay mà tranh đua.

Tất nhiên, không phải toàn bộ các ngân hàng thương mại đều có thể thuận lợi khi tiếp cận kênh vốn có lãi suất thấp hơn trên liên ngân hàng.

Tháng 10/2011, các thành viên tham dự phân khúc liên ngân hàng từng đâyn “cú sốc”. Rủi ro các khoản cho vay không hoặc khó thu hồi đúng hạn khiến 1 số ngân hàng lớn cho vay trên kênh này đưa ra giải pháp phòng vệ. Họ áp thêm điều kiện khi cho vay, như phải có tài sản chắc chắn, thế chấp…

Sau đây, phân khúc liên ngân hàng cũng được quy hoạch lại bằng Thông tư số 21/2012/TT-NHNN quy định về làm việc cho vay, đi vay; mua, phân phối có kỳ hạn pháp lý có giá giữa các tổ chức tín dụng, chi nhánh nước ngoài.

Đến nay, như trên, để tiếp cận lãi suất thấp trên liên ngân hàng, chủ đông và thuận lợi hơn trong cân đối nguồn, bình thường thành viên tham dự đều có các khoản lận lưng phòng thân, cũng như là 1 kênh đầu tư khác. Đó là trái phiếu Chính phủ.

Trái phiếu Chính phủ có tính thanh khoản cao, chỉ đứng sau tiền mặt; giá trị chắc chắn của nó dĩ nhiên ở cấp độ… Chính phủ. Như có ví dụ ở ngân hàng thương mại điển hình trên, song song có việc tranh thủ vốn kinh phí thấp trên liên ngân hàng, họ lận lưng lượng lớn trái phiếu, chủ yếu là trái phiếu Chính phủ, có diện tích lên tới 50,59 nghìn tỷ đồng.

Ở các vòng quay và các mạch ngầm trên đều có bóng dáng của chính sách phân phối hàng tài khóa, mà cụ thể là vai trò và kênh huy động của trái phiếu Chính phủ…, chứ không riêng lẻ chính sách phân phối hàng tiền tệ.

Còn trên phân khúc liên ngân hàng, đến ngày 15/3/2018, lãi suất bình quân theo Ngân hàng Nhà nước cập nhật, qua đêm đã rơi xuống dưới mốc 1%/năm còn 0,95%/năm, 1 tuần chỉ 1,03%/năm, 2 tuần 1,31%/năm, 1 tháng 1,97%/năm, 3 tháng 3,01%/năm, 6 tháng 4%/năm.

Bài viết liên quan