Ở thung lũng Silicon xảy ra hiện tượng các gã khổng lồ làm mọi thứ để chèn ép các startup nhỏ bằng cách sao chép công nghệ của họ hoặc thâu tóm sớm để loại bỏ các mối đe doạ.
Dưới đấy là 1 câu chuyện startup rất đỗi lẽ thường nhưng họ đang đứng trước 1 bước ngoặt lớn.
3 thanh niên trong độ tuổi 20 lập 1 công ty từ khi còn ở cộng phòng ký túc xá Học viện công nghệ MIT vào năm 2016. Công ty này có phần mềm sử dụng các thuật toán để soạn câu trả lời cho các gmail đến. Vào tháng 5, khi startup có tên EasyEmail này đang bắt đầu gọi vốn thì Google cũng tổ chức 1 buổi hội thảo dành cho các nhà phát triển phần mềm và ở đây, họ tuyên bố 1 công cụ mới giống hệt EasyEmail.
Filip Twarowski – CEO của EasyEmail xem sự gia nhập lĩnh vực mới này của Google như 1 “xác nhận đáng kinh ngạc” rằng các gì họ đang làm là đáng giá. Tuy nhiên, anh cũng phải thừa nhận rằng tình huống này đến cộng 1 “sự sốc nhẹ”. Thông qua việc trình làng công cụ giống EasyEmail, gã khổng lồ Microsoft gửi lời đe doạ tới 1 người ủng hộ tiềm năng của EasyEmail. Lẽ hẳn nhiên các nhà đầu tư mạo hiểm thường sẽ né tránh các mảng, lĩnh vực có sự xuất hiện của các công ty lớn, có tiềm lực mạnh.
Điều đáng nói là không chỉ Microsoft, hội thảo hàng năm do các gã khổng lồ công nghệ tổ chức nhằm mục đích ra mắt về các công cụ, tính năng mới và cả các thương vụ thâu tóm luôn “tạo ra làn sóng sợ hãi trong giới doanh nhân”, theo Mike Driscoll – 1 đối tác ở công ty đầu tư Data Collective. “Các nhà đầu tư mạo hiểm tham dự để xem công ty nào sắp bị giết”.
Trên thực ở, mối lo âu về các gã khổng lồ công nghệ của các startup và nhà đầu tư tồi tệ hơn thế. Các nhà đầu tư mạo hiểm như Albert Wenger đến từ Union Square Ventures – người Thứ nhất đầu tư vào Twitter đã đề cập tới “VÙNG CHẾT CHÓC” xung quanh các gã khổng lồ công nghệ. Một công ty non trẻ mới gia nhập phân khúc rất gặp khó để tồn ở. Các gã khổng lồ sẽ làm mọi thứ để chèn ép các startup nhỏ bằng cách sao chép công nghệ của họ hoặc thâu tóm sớm để loại bỏ các mối đe doạ.
Ý tưởng về “vùng chết chóc” dường như tồn ở từ rất lâu trong phương châm quản trị của Microsoft, từ các năm 1990 khi họ tuyên bố chiến lược “gây sức ép, mở rộng và dập tắt”. Họ luôn gắng sức đe doạ các startup khỏi việc xâm nhập vào lãnh thổ của mình. Tuy nhiên, lo ngại của các doanh nhân và nhà đầu tư mạo hiểm bắt đầu trùng xuống bởi 1 thời gian dài sau đây, các startup có sự tự do. Trong năm 2014, tờ The Economist đã liên tưởng sự nảy nở của các startup có vụ nổ Cambrian: Phần mềm được làm bởi các startup rẻ hơn bao giờ hết và thời cơ cũng đa dạng hơn.
Hiện nay thì khác. Bất kỳ thứ gì liên quan tới internet tiêu dùng đều có rủi ro bởi sự sống thị của các Amazon, Facebook và Google. Các nhà đầu tư mạo hiểm cũng thận trọng hơn trong việc rót tiền cho các startup trong lĩnh vực tìm kiếm trực tuyến, mạng xã hội, di động và thương mại điện tử. Mọi thứ phát triển thành gặp khó hơn cho các startup để tìm được nguồn tài chính trong các vòng huy động vốn Thứ nhất. Theo Pitchbook – 1 công ty nghiên cứu kỹ thì vào năm 2017, số lượng các vòng huy động vốn Thứ nhất đã giảm 22% so có năm 2012.
Sự thận trọng tới từ việc chứng kiến các gì xảy ra đối có 1 startup khi họ bước vào “vùng chết chóc” dù là có tính toán hay chỉ do tình cờ.
Snap là 1 ví dụ điển hình nhất. Sau khi dập tắt hoàn toàn hy vọng thâu tóm của Facebook vào năm 2013 có giá 3 tỷ USD, Facebook đã sao chép rất nhiều tính năng thành công của Snap và điều đây gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tốc độ tăng trưởng của công ty này.
Một ví dụ ít được biết đến hơn là Meerket của Life on Air – 1 áp dụng stream video thành lập năm 2015. Công ty này bị xoá bỏ hoàn toàn sau khi Twitter quảng bá 1 áp dụng tương tự có tên Periscope. Life on Air sau đây đã đâyng cửa Meerket và cho ra đời 1 áp dụng khác có tên Houseparty – cung cấp dịch vụ chat video nhóm. Ứng dụng này suýt chút nữa thì nổi lên giả dụ nó không bị sao chép bởi Facebook và để mất rất nhiều người dùng vào tay mạng xã hội này.
“Vùng chết chóc” vận hành trong mảng công ty phần mềm có cái bóng quá lớn của Microsoft, Amazon và Alphabet. Một công ty lớn lấn sân sang lãnh thổ của startup trong khi họ kiểm soát nền móng mà startup đây tùy thuộc để phân phối khiến cuộc sống của các startup càng phát triển thành khó thở hơn.
Ví dụ, Elastic – 1 công ty quản lý dữ liệu đã ngay tức thì sụt giảm doanh thu sau khi AWS cho ra đời đối thủ tranh đua Elasticsearch vào năm 2015.
Thậm chí ngay cả khi các gã khổng lồ không sao chép hoàn toàn thì họ vẫn có thể đe doạ đến tiềm năng phát triển của startup. Năm ngoái Amazon mua lại Whole Foods Market – 1 nhà phân phối lẻ thực phẩm có giá 13,7 tỷ USD. Blue Apron – 1 startup vận chuyển bữa ăn đang dự tính IPO thì đột nhiên bị phân tách thấp khi có lời đồn đại rằng Amazon sẽ tấn công lĩnh vực này. Tình huống này không chỉ xảy ra đối có các công ty non trẻ: Gần đấy Facebook đã tuyên bố họ chuyển sang lĩnh vực hẹn hò trực tuyến, khiến cổ phiếu của Match Group – công ty đã IPO vào năm 2015 đột nhiên giảm 22% chỉ trong 1 ngày.
Chưa bao giờ là tiện dụng để 1 startup vận hành. Hiện đội quân của các gã khổng lồ công nghệ đáng sợ đang ngày 1 lớn hơn và vận hành trong 1 lãnh thổ rộng rộng hơn gồm cả lĩnh vực tìm kiếm trực tuyến, mạng xã hội, quảng cáo kỹ thuật số, thực ở ảo, tin nhắn, giao tiếp qua phone, điện toán đám mây, phần mềm thông minh và thương mại điện tử.
Điều đây tạo ra thách thức lớn lao cho các startup để tìm ra dao động trống phát triển và tránh bị vùi dập. Các gã khổng lồ công nghệ giai đoạn này phát triển thành “tàn nhẫn và vô tâm” hơn rất nhiều. “Họ sẵn sàng tiêu diệt các startup nhỏ, mới nổi để mình tiếp tục sống sót, dù chỉ là 1 ngày nữa”, theo Matt Ocko – 1 nhà đầu tư mạo hiểm. Và họ liên tục dò tìm nguy cơ các mối đe doạ mới.
Nếu như trước kia các startup có thể vận hành trong nhiều năm mà không chịu sự soi mói của các gã khổng lồ (như Aaron Livei of Box – 1 áp dụng điện toán đám mây và dịch vụ chia sẻ file đã tránh được “vùng chết chóc” để đạt giá trị tới 3,8 tỷ USD) thì giai đoạn này các startup chỉ có thể sống sót dao động 6 – 13 tháng trước khi mau chóng bị các gã khổng lồ phát hiện ra và “giải quyết” họ.
“90% startup tôi biết được xây lên để phân phối chứ không phải để phát triển”, Ajay Royan đến từ quỹ Mithril Capital khẳng định.
Cũng có các ngoại lệ. Airbnb, Uber, Slack và các kỳ lân khác ít phải đối mặt có sự tranh đua từ các công ty lớn. Tuy nhiên, số này rất ít và nhiều startup nhận ra rằng họ phải quyết tâm có các mục tiêu tiện dụng hơn.
Các doanh nhân giai đoạn này cũng “nghĩ sớm hơn về việc đơn vị nào sẽ mua họ”, theo Larry Chu – đến từ Goodwin Proctoer – 1 công ty luật. Trên thực ở, các gã khổng lồ tỏ ra rất thích thú có việc thâu tóm khi mà tổng cộng Alphabet, Amazon, Apple, Facsebook và Microsoft đã chi 31,6 tỷ USD riêng trong năm 2017 cho nhiệm vụ này. Điều đây khiến 1 số startup phát triển thành ít tham vọng hơn. “90% startup tôi biết được xây lên để phân phối chứ không phải để phát triển”, Ajay Royan đến từ Mithril Capital khẳng định.
Dĩ nhiên, 1 thương vụ thâu tóm sẽ giúp các nhà sáng lập startup giàu lên mau chóng. Và rất có thể, có số tiền đây họ sẽ lại tạo lập 1 công ty mới có 1 ý tưởng mới. Như vậy ở 1 chừng mực nào đây, các cú “exit” bởi thế cung cấp nguồn vốn để tạo ra 1 sáng kiến mới. Điều đây không tồi chút nào!
Mặt khác, có các công ty đã bị thâu tóm, các gã khổng lồ công nghệ có thể giúp chúng phát triển Bên cạnh đây. Ví dụ, thông qua việc thâu tóm Instagram, Facebook đã vừa bỏ đi 1 đối thủ lại vừa giúp công ty này phát triển mạnh hơn nhờ cơ sở hạ tầng công nghệ, nhân viên và các bí kíp mà facebook đã phát triển được.
Bạn hay thù?
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia ở thung lũng Silicon nghiêng về quan điểm các thương vụ thâu tóm có lại nhiều điều xấu hơn là tốt. Họ lo lắng rằng nó sẽ làm triệt hạ đi khả năng sáng tạo. “Sự thống trị của các nền móng lớn gây tác động mạnh tới văn hoá doanh nhân ở thung lũng Silicon”, theo Roger McNamee đến từ công ty Elevation Partyners. “Nó chuyển sự khích lệ từ việc gắng sức tạo ra 1 nền móng lớn sang việc tạo ra 1 thứ nho nhỏ, vừa đủ để được thâu tóm bởi các gã khổng lồ”.
Và khi các startup bị buộc phải phân phối mình, sự việc thậm chí còn tồi tệ hơn. Các công ty công nghệ lớn biết cách hăm doạ các startup nhỏ để buộc họ phân phối mình, nói rằng họ sẽ cho ra đời 1 dịch vụ tranh đua và khiến startup phá sản trừ khi chấp nhận thoả thuận.
Có 3 nguyên nhân chính để cho rằng vùng chết chóc tồn ở. Đầu tiên, các gã khổng lồ nắm giữ kho dữ liệu để xác định được đâu là đối thủ tranh đua mới nổi 1 cách mau chóng. Google thu thập tín hiệu về người dùng Internet xem họ dành thời gian và tiền bạc cho các thứ gì thông qua công cụ Chrome, dịch vụ gmail, hệ điều hành Android, kho áp dụng, dịch vụ điện toán đám mây. Facebook có thể xem các áp dụng nào mọi người dùng và nơi nào họ chọn mua trực tuyến. Họ đã mua áp dụng Onavo có giá 1 tỷ USD trước khi startup có thời cơ trở thành 1 mỗi đe doạ thực sự. Năm ngoái Facebook cũng vung tiền mua 1 công ty bỏ phiếu xã hội mới nổi. Amazon cũng có thừa khả năng thu thập rất nhiều dữ liệu từ các nền móng thương mại điện tử và điện toán đám mây của họ.
Một nguồn tài liệu phân khúc khác tới từ việc đầu tư vào các startup – các đơn vị giúp các công ty công nghệ thâm nhập phân khúc mới và nhận biết các đối thủ tiềm năng. Trong toàn bộ các công ty công nghệ Mỹ, Alphabet tỏ ra vận hành tích cực nhất. Kể từ năm 2013, họ đã chi 12,6 tỷ USD đầu tư vào 308 startup. Ban đầu, các startup tóm lại thấy thích thú khi nhận được bí kíp và sự hiểu biết của các công ty thành công tuy nhiên 1 ngày nào đây, họ sẽ ngậm ngùi vì đã chấp nhận nhận vốn.
Uber là 1 ví dụ, họ đã nhận tiền đầu tư từ 1 trong các quỹ của Alphabet nhưng sau đây họ sớm nhận ra chính mình tranh đua có mảng xe tự lái của Google là Waymo. Thumbtack – 1 sàn chuyển nhượng việc khiến cho các lao động có tay nghề cũng nhận tiền từ Alphabet nhưng sau đây họ phải chứng kiến việc công ty mẹ cho ra đời dịch vụ tranh đua là Google Home Services. Amazon và Apple đầu tư vào ít startup hơn nhưng họ tạo ra không ít va chạm. Amazon đầu tư vào hệ thống liên hệ trong nhà có tên Nucleus và sau đây họ cho ra đời sản phẩm tương tự vào năm ngoái.
Tuyển dụng là công cụ thứ 2 mà các gã khổng lồ sẽ sử dụng để tạo ra sức mạnh ở “vùng chết chóc”. Các công ty công nghệ lớn không tiếc tay trả mức thu nhập trên trời để giữ chân nhân tài và thậm chí cả các nhân viên trung bình. Chính điều đây khiến các người này nhận ra không chút do dự khi từ chối lời mời của các startup.
Năm 2017, Alphabet, Amazon, Apple, Facebook và Microsoft đã dành tổng cộng 23,7 tỷ USD để trả thu nhập dựa trên cổ phiếu. Việc lôi kéo nhân tài của các công ty lớn khiến các startup khó có thể mở rộng mau chóng. Theo Mike Volpi đến từ Index Ventures thì các startup trong danh mục đầu tư của họ hiện đều thực hiện được kém hơn 10 – 20% so có mục tiêu tuyển dụng của năm.
Lý do thứ 3 cho thấy các startup gặp gặp khó trong việc phát triển là không có dấu hiệu nào cho thấy 1 nền móng mới nổi có thể đe doạ được các tên tuổi lớn, dù đã hơn 1 thập kỷ kể từ sau sự nổi lên của di động. Ví dụ, sự nổi lên của di động đã khiến Microsoft bị tổn thương – đơn vị từng thống trị mảng máy tính cá nhân và tạo sức mạnh cho Facebook và Google, cho họ khả năng thu được nhiều tiền quảng cáo trực tuyến hơn. Tuy nhiên, cho đến giờ vẫn chưa có bất kỳ nền móng mới, đủ tầm nào cả.
Nhìn chung có rất ít thời cơ để tranh đua có các gã khổng lồ công nghệ trên lĩnh vực mà họ đã thống trị vì vậy các nhà đầu tư và startup phải tìm tới nơi mà họ có thể khai phá từ đầu. Việc thiếu các “cây đa cây đề” là nguyên nhân vì sao nhiều nhà đầu tư lạc quan về lĩnh vực tiền số và sinh học tổng hợp. Tuy nhiên, hiện nhiều công ty lớn đã bắt đầu quan tâm tới các mảng này. Có lời đồn đoán rằng Facebook muốn mua Coinbase – công ty tiền kỹ thuật số.
Các nhà chức trách sẽ tham khảo liệu các gã khổng lồ sẽ làm gì thứ hai. Nhiều chuyên gia chỉ trích rằng họ quá lỏng lẻo trong việc chấp thuận các thương vụ mà 1 công ty công nghệ thâu tóm đối thủ tranh đua nhỏ hơn. Để loại bỏ “vùng chết chóc”, các nhà lập pháp cần nghiên túc cân nhắc vũ khí để quản lý các gã khổng lồ công nghệ.
Vân Đàm
Theo Trí Thức Trẻ/The Economist
Bạn đang xem chuyên mục quan tri kinh doanh ở QOV.VN
Bài viết liên quan
