Gọi vốn thành công có thể giúp 1 số start-up đi nhanh và xa hơn, nhưng cùng có đó là không ít rủi ro nếu người sáng lập thiếu cẩn thận và sáng suốt trong quá trình đàm phán có nhà đầu tư.
Vốn là 1 trong các nhân tố vô cùng quan trọng giúp 1 số start-up thực hiện mơ ước và tham vọng của mình. Vì vậy, các dự án huy động được số tiền lớn từ 1 số quỹ hoặc nhà đầu tư thiên thần thường được nhiều người ngưỡng mộ. Tuy nhiên, ‘There’s no such thing as a free lunch’ (Không có bữa ăn trưa nào là miễn phí cả), đằng sau các con số triệu USD là không ít ràng buộc từ phía nhà đầu tư – đòi hỏi start-up cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đặt bút ký.
Những khán giả không ngừng nghỉ theo dõi ‘Thương vụ bạc tỷ’, chương trình truyền hình thực ở về khởi nghiệp ở Việt Nam chắc chắn không hề xa lạ có câu nói “Nếu thất bại, em làm thế nào để hoàn vốn lại cho anh?” của Shark Nguyễn Xuân Phú. Không chỉ là nhà đầu tư mạnh tay xuống tiền nhất, ông chủ Sunhouse còn là cá mập khá ‘chắc ăn’ khi luôn yêu cầu start-up phải đưa ra cam đoan nếu kinh doanh thua lỗ.
Trong đa số trường hợp, 1 số Founder (nhà sáng lập) đón nhận làm việc cho ông Phú nếu lợi nhuận không chắc chắn. Thậm chí có start-up còn đón nhận điều kiện cầm cố nhà, bất chấp việc cả gia đình phải ‘ra đường’ để nhận được cái gật đầu của ‘cá mập’ khó tính này.
Lưu Hải Minh, chủ dự án Nano Curcumin là 1 ví dụ. Để nhận được 5 tỷ đồng từ Shark Phú, anh không chỉ đổi 15% cổ phần của công ty mà còn phải thế chấp nhà và chắc chắn lợi nhuận 30%/năm cho khoản đầu tư của Chủ tịch Sunhouse.
Lý giải về điều này, Shark Phú cho biết đó là 1 sốh để ông ‘thử gan’ 1 số start-up và khuyến khích họ kiên nhẫn theo đuổi hoài bão của mình. Ông cũng cho rằng, “Khi kinh doanh phải nghĩ đến các rủi ro. Nếu khách mua đã có phương án dự phòng cho các trường hợp xấu nhất thì khách mua sẽ không sợ gì cả”.
Đằng sau các con số triệu USD là không ít ràng buộc từ phía nhà đầu tư
Một rủi ro khác mà 1 số start-up có thể gặp phải khi gọi vốn là quyền kiểm soát công ty hoặc thậm chỉ cả công ty sẽ rơi vào tay nhà đầu tư. Tại Shark Tank phiên bản Việt, khi cả 4 ‘cá mập’ còn lại đều từ chối rót vốn cho hệ thống đậu nành chuẩn hữu cơ Soya Garden, Shark Nguyễn Ngọc Thủy – Chủ tịch Egroup đã đón nhận đầu tư có 2 điều kiện.
Thứ nhất, ông Thủy được kiểm soát hoàn toàn về tài chính. Thứ hai, ban đầu ông sẽ đầu tư 4 tỷ đồng cho 45% cổ phần công ty và 11 tỷ đồng còn lại dưới hình thức trái phiếu công ty. Như vậy thực chất con số 11 tỷ đồng kia là Soya Garden đang đi vay Shark Thủy. Điều đó đồng nghĩa, nếu không chắc chắn được KPI, Chủ tịch Egroup có thể trở thành chủ có gần như 100% của Soya Garden.
Cách đó hơn 2 năm, Đào Chi Anh là cái tên ‘nổi đình nổi đám’ trong cùng đồng khởi nghiệp khi chuỗi cửa hàng chuyên phục vụ đồ ăn Á-Âu KAfe Group của cô huy động thành công 5,5 triệu USD ngay trong vòng Thứ nhất của quá trình gọi vốn từ 1 số quỹ đầu tư ở London và Hong Kong.
Tuy nhiên, chỉ 1 năm sau đó, Đào Chi Anh bất ngờ chia sẻ trên trang cá nhân rằng cô không còn đảm nhiệm địa điểm CEO của start-up do chính mình sáng lập. Nguyên nhân sau này được tiết lộ là cô bất đồng quan điểm có Hội đồng quản trị.
Khi được yêu cầu chia sẻ lời khuyên có 1 số khách mua trẻ trong 1 chương trình về khởi nghiệp, nữ doanh nhân sinh năm 1984 nói, “Tôi nghĩ chúng ta phải xem lại mục đích gọi vốn là gì? Làm sao kết hợp được mục tiêu, tầm nhìn của mình có mục tiêu, tầm nhìn của nhà đầu tư? Đôi khi, gặp khó là khi chúng ta có quá nhiều tiền…”.
Cô cũng cho biết, người Founder phải nhận thức rõ điều gì sẽ đến nếu gọi vốn thành công. Khi dòng tiền vào, 1 số start-up phải đối diện có áp lực tăng trưởng rất lớn.
Đào Chi Anh là ví dụ điển hình cho câu chuyện gọi vốn ‘khủng’ không có nghĩa start-up sẽ thành công
Một sự việc không kém ồn ào liên quan đến mâu thuẫn giữa nhà đầu tư và start-up là trường hợp của Lingo.vn. Ra mắt vào tháng 8/2011, trang web này thuộc có của Tập đoàn VMG và làm việc theo mô hình B2C. Đến năm 2014, từ trọng điểm thuộc VMG, Lingo.vn được tách ra thành công ty cổ phần Thương mại Điện tử Lingo có mục tiêu trở thành website thương mại điện tử số 1 Việt Nam khi có sự đầu tư của Yellow Star Investment.
Tháng 8/2015, MAJ Invest Equity Vietnam I K/S (MIV – tên gọi cũ là LD Vietnam Invest K/S) – 1 trong 4 quỹ đầu tư quốc tế của MAJ Invest – đã đàm phán để mua lại 100% cổ phần của Lingo.
Sau gần 1 năm “kết duyên” cùng quỹ đầu tư lớn của Đan Mạch, dù doanh thu của Lingo.vn có tăng trưởng nhưng lợi nhuận ghi nhận vẫn ở mức âm hàng chục tỷ đồng. Tháng 8/2016, trang web bỗng dưng ngừng làm việc do nhà đầu tư không tiếp tục rót vốn vì dự án kinh doanh kém hiệu quả. Sự việc đi xa hơn khi xuất hiện bức tâm thư tố cáo MAJ Invest coi ‘người lao động Việt Nam như cọng rơm sợi rác’, bất ngờ giải thể công ty dù mới đầu tư 1/2 khoản tiền cam đoan khiến gần 300 nhân viên rơi vào cảnh thất nghiệp.
Đáng buồn hơn là câu chuyện được ông Trần Vĩnh Bảo, phụ trách sản xuất kềm Tek Nails kể lại ở ‘Thương vụ bạc tỷ’. Ông Bảo từng là chủ của Kềm Viba, 1 trong 2 hãng kềm nổi tiếng ở Việt Nam trước năm 2006. Thế nhưng, khi Kềm Viba kêu gọi đầu tư vốn nước ngoài, thời điểm nhà đầu tư bước vào cũng là khi ông chủ mất vợ và cả công ty.
“Nhà đầu tư đó là người Hoa nói tiếng Anh, tôi không biết tiếng nên nhờ bà xã tôi làm việc. Đâu ngờ hai người đó phát sinh tình cảm. Ông đầu tư muốn chiếm đoạt luôn công ty, nên tôi phải ra đi…”, ông Bảo chia sẻ.
Ngoại trừ các chuyện liên quan đến vấn đề đạo đức, 1 số nhà đầu tư suy cho cùng cũng là các người làm kinh doanh. Họ dám đón nhận rủi ro khi xuống tiền cho 1 số start-up và muốn nhận lại các gì họ cho là xứng đáng. Chọn nhà đầu tư đúng người và đúng thời điểm có thể giúp 1 số công ty phát triển lên tầm cao mới. Ngược lại, việc gọi vốn theo phong trào và không có chiến lược phát triển cụ thể đôi khi lại là 1 sốh nhanh nhất ‘giết chết’ 1 start-up.
Theo Linh Lam
NDH
Bạn đang xem chuyên mục quan tri kinh doanh ở QOV.VN
Bài viết liên quan
